Yaşadığımız evrende hem biz insanlar hem de evrenin kendisi ışık üretiyor. Ancak doğadan farklı olarak bizim yarattığımız ışık yapay, doğa tarafından oluşanlara ise doğal ışık kaynakları diyoruz. Bu ikisinin farklarını yapay ışık kaynaklarını açıkladıktan hemen sonra hızlı bir şekilde sizlere sunacağım. Bu sefer kısa bir giriş oldu çünkü olay belli, momentumu kaybetmeden direkt olaya giriş yapıyorum. İşte karşınızda doğal ışık kaynakları nelerdir ve nerelerde bulunurlar?
İçindekiler
Doğal Işık Kaynakları Nedir?
Doğal ışık kaynakları, hiçbir insan eli değmeden kendi kendine ışık üreten ve çevresine yayabilen her şeydir. Doğal ışıklar; evrendeki sayısız gök cisminden hayvanlara, bitkilere, hatta bazı minerallere kadar karşımıza çıkar.
Doğal Işık Kaynakları:
Güneş Işığı
Yıldızlar
Ateş
Yıldırım ve Şimşekler
Hayvanlar
Bitkiler
Mantarlar
Kuzey ve Güney Işıkları (Aurora Borealis)
Volkan Patlamaları
Süpernova Patlamaları
Şimdi bu doğal ışık kaynakları neden doğal ve nasıl çalışıyorlar detaylı bir şekilde açıklamasını yapalım.
Güneş Işığı
Güneş, sistemimizin vazgeçilmez disko topudur ve 4.6 milyar yıldır devam eden nükleer füzyonu sayesinde ortaya çıkan enerjisi (ısı ve ışığı) sayesinde bize hayat verir. Dünyamızın kendi etrafında dönmesi ile oluşan gece-gündüz döngüsü doğal bir olaydır. Bu nedenle güneş ışığı insanoğlunun da ötesinde, vazgeçilemez bir doğal ışık kaynağıdır.
Yıldızlar
Güneşimiz dahil, evrendeki bütün yıldızlar bir füzyon topudur. Yıldızların çekirdeklerinde yaşanan nükleer füzyon, hidrojen atomları birleşerek helyuma dönüşür ve bunun sonucunda inanılmaz yüksek gama ışınları ortaya çıkar. Ancak bu gama ışınları kabuktan dışarı çıkamaz çünkü yol boyunca emilirler. Kabuğa ulaştıklarında enerjilerini kaybederler ve görünür ışığa dönüşerek uzaya yayılırlar. Yıldızın parlaklığı; büyüklüğüne ve Dünya’ya olan uzaklığına bağlıdır.
Ayrıca dikkatli bakarsanız gece gökyüzündeki yıldızların titreştiğini görürsünüz. Bunun nedeni atmosferde ışığın atmosferde kırılması. Foton (ışık), geçtiği ortamın yoğunluğuna göre yol alır. Dünya atmosferinde, katmanların yoğunluğu ve sıcaklığı yükseklikle değişir. Işık, bu değişen hava katmanlarından geçtiğinde, her birinin kendi kırılma indisine sahip olması nedeniyle hafifçe bükülür. Bu nedenle yıldızlar size göz kırpıyormuş gibi gelebilir!
Yıldızlar hakkında daha fazla bilgi almak istiyorsan bu arkadaşa göz atabilirsin: Yıldız Nedir, Nasıl Oluşur?
Ateş
Ateşi hem doğal hem de yapay ışık kaynağı olarak kabul ediyoruz. Dünyada meydana gelen çeşitli doğa olayları yanmalara veya yangınlara neden olabilir. Örneğin bir volkan patlaması sonucunda yakınlardaki bir ormanı ateşe verebilir.
Yıldırım ve Şimşekler
Yıldırım ve şimşekler, atmosferdeki elektriksel deşarjlar sonucunda oluşurlar. Genellikle bir bulut içinde veya bulutlar arasında meydana gelen yoğun elektrik yüklerinin boşalmasıyla gerçekleşirler.
Yıldırım, yüksek voltajdaki elektrik deşarjının havada yol açtığı şiddetli ışık patlamasıdır. Bu patlama, hava moleküllerini iyonize ederek milyonlarca voltluk bir elektrik akımı yaratır ve bu süreç sırasında etrafa şiddetli ışık yayılır.
Şimşek ise bu yıldırım deşarjının gözle görülür ışık huzmeleriyle atmosfer boyunca yayılmasıdır. Şimşek, havadaki su buharı, toz ve diğer partiküllerle etkileşime girerken ışığı yansıtarak veya kırarak oluşur.
Hayvanlar
Kendi ışıklarını yayan veya doğal olarak parlayan hayvanlar, biyolüminesan organizmalar olarak bilinir. Biyolüminesans, canlı organizmalar tarafından ışığın doğal olarak yayılmasıdır ve ışık bu organizmaların hücrelerindeki kimyasal bir reaksiyon sonucunda üretilir. Reaksiyon, ışık emisyonundan sorumlu olan lusiferin pigmenti, lusiferaz enzimi ve oksijeni içerir. Bazı organizmalar ışık üreten fotofor adı verilen özelleşmiş bezlere veya organlara sahiptir.
Biyolüminesans organizmalar hem her ortamda bulunabilir.
Doğal Işık Kaynağı Olan Hayvanlar | |
Deniz Hayvanları | Kara Hayvanları |
Denizanası | Ateşböceği |
Clusterwink Salyangozu | Pyrophorini |
Biyolüminesan Ahtapot | Yıldız Kurdu |
Fener Balığı | Phrixothrix |
Orta Su Kalamarı (Abralia Veranyi) | Quantula Striata (Tropik Kara Salyangozu) |
Bitkiler
Aynı şekilde bazı hayvanlar gibi bazı bitkilerin de ışık yayabilirler ancak bu bitkiler arasında o kadar sık rastlanan bir olgu değildir. Bazı bitkiler biyolüminesans, klorofil floresanı veya ışığı depolayıp serbest bırakabilen nanopartiküllerin kullanımı yoluyla ışık yayar.
Doğal Işık Kaynağı Olan Bitkiler |
Güvey Feneri (Physalis Alkekengi) |
Su Yosunları (Dinoflagellates) |
Ay Sarmaşığı (Datura- Ipomoea Alba) |
Karanlıkta Parlayan Eğrelti Otu (Pteris spp.) |
Kaudupul |
Mantarlar
Mantarlar da biyolüminesans adı verilen bir süreçle karanlıkta parlar. Işık, lusiferin adı verilen ışık yayan bir molekül, lusiferaz adı verilen bir enzim ve oksijeni içeren kimyasal bir reaksiyonla üretilir. Reaksiyon, tipik olarak 520-530 nm dalga boyunda yeşilimsi bir renk olan ışık şeklinde enerji açığa çıkarır. Biyolüminesan mantarlar ılıman ve tropikal iklimlerde bulunur.
Doğal Işık Kaynağı Olan Mantarlar |
Acı İstiridye (Panellus Stipticus) |
Panellus Pusillus |
Bal Mantarı (Armillaria Mellea) |
Mycena Chlorophos |
Leylak Mycena (Mycena Pura) |
Kuzey ve Güney Işıkları (Aurora Borealis)
Auroralar, Dünya'nın gökyüzünde ağırlıklı olarak Kuzey Kutbu ve Antarktika çevresindeki yüksek enlem bölgelerinde görülen doğal ışık gösterileridir. Güneş tarafından yayılan yüklü parçacıklardan oluşan bir akım olan güneş rüzgarının neden olduğu manyetosferdeki bozulmaların sonucudur. Bu bozulmalar manyetosferik plazmadaki yüklü parçacıkların yörüngelerini değiştirerek üst atmosfere çökmelerine neden olur. Ortaya çıkan iyonizasyon ve atmosferik bileşenlerin uyarılması, değişen renk ve karmaşıklıkta ışık yayar. Aurora'nın şekli aynı zamanda çöken parçacıklara verilen ivme miktarına da bağlıdır. Işıklar tipik olarak yeşildir, ancak kırmızı, mavi ve mor da olabilir ve Dünya'nın manyetik alanı ile Güneş'ten gelen yüklü parçacıklar arasındaki etkileşimden kaynaklanır.
Volkan Patlamaları
Volkanik patlamalar, erimiş kaya, gaz ve döküntülerin yerkabuğundaki volkan adı verilen bir açıklıktan yüzeye çıkmasıyla meydana gelir. Patlama, atmosfere kül, gaz ve lav göndererek patlayıcı olabilir ve lav akıntıları oluşturabilir. Ve elbette bu patlamanın sonucunda küçük veya büyük bir ışık ortaya çıkar.
Süpernova Patlamaları
Süpernova patlamaları normalde yaşadığımız gezegeni sürekli olarak aydınlatan bir doğa olayı değil ancak tarihte gökyüzünü aydınlatmış müthiş birkaç örneğimiz var: SN 1006 ve SN 1181 süpernovaları.
Tarihteki en parlak süpernova patlaması olarak bilinen SN 1006, Lupus takımyıldızında 30 Nisan ve 1 Mayıs 1006 tarihleri arasında Çin, Japonya, Irak, Mısır ve Avrupa'daki gözlemciler tarafından kaydedilmiştir.
SN 1181 ise 1181 yılında Çin ve Japon gözlemciler tarafından kaydedilmiştir.
Şimdi derseniz eğer süpernova ne tam bilmiyorum, sizi şu tarafa doğru alayım efendim: Süpernova Nedir?
Ay Doğal Işık Kaynağı Mıdır?
Hayır. Ay, kendi ışığını üretmediği için doğal ışık kaynağı olarak sayılamaz. Ay ışığı, yansıyan güneş ışığıdır. Ay'ın yüzeyi çeşitli kaya ve toprak türlerinden oluşur ve bu malzemeler farklı yansıtıcı özelliklere sahiptir, bu da yansıyan ışığın miktarını etkiler.
